در فصل گرما یکی از چالش‌های جدی مرغداران، افزایش تلفات طیور به دلیل گرما زدگی، کاهش اشتها و اختلال در عملکرد بدن پرنده ها است. برای کاهش تلفات و حفظ بهره وری گله لازم است اقدامات اصولی و مؤثری انجام شود. در ادامه، راه‌های کاهش تلفات طیور در سالن‌های پرورش طیور در فصل گرما را به صورت مرحله به مرحله بررسی می کنم:
فصل گرما، تهدیدی جدی برای مرغداری ها
با آغاز فصل تابستان و بالا رفتن دمای هوا، یکی از بزرگ ترین دغدغه های مرغداران، کاهش تلفات طیور ناشی از گرما زدگی و استرس حرارتی است. در بسیاری از سالن های پرورش طیور، عدم مدیریت مناسب دما، تهویه و تغذیه منجر به کاهش رشد، کاهش تخم گذاری، ضعف سیستم ایمنی و در موارد شدید، مرگ پرندگان می شود. اما خوشبختانه با رعایت اصول علمی و استفاده از تجهیزات مناسب می‌توان این بحران را کنترل کرد.
چرا گرما برای طیور خطرناک است؟
طیور، برخلاف پستانداران، غدد تعریق ندارند. آنها حرارت اضافه بدن خود را از طریق له له زدن، باز کردن بال ها و کاهش فعالیت دفع می کنند. اما وقتی دمای سالن بالا باشد و تهویه کافی وجود نداشته باشد، این مکانیسم ها ناکارآمد می شوند و استرس گرمایی آغاز می شود که پیامد های زیر را در پی دارد:
-
کاهش مصرف خوراک و آب
-
کاهش رشد در مرغ گوشتی
-
کاهش تخم گذاری در مرغ تخم گذار
-
افزایش تلفات و مرگ و میر
-
افزایش حساسیت به بیماری ها
راهکارهای کلیدی کاهش تلفات طیور در فصل گرما
۱. بهینه سازی سیستم تهویه سالن
تهویه مناسب، خط دفاع اول در برابر گرماست.
برای جلوگیری از تجمع گرمای داخل سالن، حتماً باید از تجهیزات تهویه مؤثر استفاده شود:
-
نصب فن‌های مکنده و دمنده در نقاط کلیدی سالن
-
استفاده از سیستم پد و فن (Evaporative Cooling) برای خنک سازی تبخیری
-
افزایش سرعت هوا با استفاده از جت فن ها
-
تعبیه مسیرهای ورودی و خروجی هوا با طراحی آیرودینامیک
۲. کنترل دما با تجهیزات پیشرفته
-
نصب ترموستات دیجیتال برای تنظیم دقیق دما
-
استفاده از سنسورهای هوشمند دما و رطوبت برای پایش دائمی شرایط محیط
-
عایق بندی سقف و دیوارها با پوشش های ضد حرارت و رنگ‌های بازتاب دهنده نور
-
نصب دستگاه هشدار دهنده دمای بالا برای اقدامات سریع اضطراری
۳. تأمین آب سرد، پاکیزه و مداوم
آب سرد نه تنها برای رفع تشنگی، بلکه برای تنظیم دمای بدن طیور نیز حیاتی است:
-
استفاده از آبخوری‌های نیپل با جریان کافی و بدون نشت
-
عایق‌سازی لوله‌های آب برای جلوگیری از گرم شدن در مسیر
-
افزودن مکمل هایی مانند الکترولیت ها و ویتامین C به آب برای تقویت مقاومت طیور
-
شست‌وشوی منظم خطوط آب برای جلوگیری از رشد باکتری ها
۴. تنظیم برنامه تغذیه در ساعات خنک
در تابستان، مصرف خوراک توسط پرندگان کاهش می‌یابد. برای جلوگیری از سوءتغذیه:
-
توزیع خوراک در ساعات خنک روز (صبح زود و عصر)
-
استفاده از جیره‌های انرژی بالا با چربی کمتر و هضم آسان‌تر
-
افزودن مکمل‌های ضد استرس، ویتامین‌ها و مواد معدنی
-
استفاده از آنزیم‌ها برای بهبود هضم و جذب مواد مغذی
۵. کاهش تراکم و افزایش فضای تنفسی
تراکم بالا موجب افزایش حرارت بدن پرندگان و استرس گرمایی می شود. در فصل گرما:
-
تراکم پرندگان را تا حد امکان کاهش دهید
-
سالن را به بخش های کوچک‌تری تقسیم کرده و جریان هوا را تقویت کنید
-
از ورود پرندگان جدید به سالن های شلوغ خودداری کنید
۶. مدیریت نوردهی و کاهش استرس
-
کاهش ساعات نوردهی در طول روز
-
استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف و کم‌حرارت مانند LED
-
اجرای برنامه نوری مطابق با سن و نوع پرنده
-
جلوگیری از انجام واکسیناسیون یا جابجایی پرندگان در اوج گرما
۷. استفاده از سیستم‌های خنک‌کننده پیشرفته
-
مه‌پاش (فوگر) برای افزایش رطوبت نسبی و کاهش دما
-
پد سلولزی مرغداری در مسیر جریان هوا برای خنک‌سازی طبیعی
-
نصب کولرهای آبی صنعتی در سالن‌هایی با شرایط بحرانی دما
-
استفاده از کنترلرهای هوشمند سالن برای کنترل خودکار تجهیزات
گرما زدگی طیور در مرغداری ها
گرمازدگی یا همان «هیپرترمی» زمانی رخ می دهد که دمای بدن پرنده به دلیل افزایش دمای محیط و ناکارآمدی سیستم های دفع حرارت، از حد طبیعی فراتر می رود. این حالت معمولاً در ساعات گرم ظهر و در سالن‌هایی با تهویه ناکافی یا تراکم بالا شدت می گیرد. پرندگانی که دچار گرما زدگی می شوند معمولاً با له له زدن شدید، باز کردن بال ها، بی حالی، جمع شدن اطراف آبخوری ها و در مراحل پیشرفته با افتادن و مرگ ناگهانی خود را نشان می دهند. گرما زدگی نه تنها باعث افت ناگهانی در تولید تخم یا رشد پرنده می شود بلکه در صورت عدم رسیدگی فوری می تواند به تلفات گسترده منجر شود. اقدام فوری مانند خنک سازی محیط با آب پاشی، افزایش جریان هوا، کاهش نور و مصرف مکمل های الکترولیتی در آب می تواند جان بسیاری از پرندگان را نجات دهد. بنابراین، پیشگیری از گرمازدگی از طریق نظارت دقیق، کنترل دما، تهویه مناسب و آموزش پرسنل از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
نکات ویژه برای مدیریت بحران در مناطق گرمسیر
-
سالن‌های مرغداری را در جهت شمال-جنوب احداث کنید تا تابش مستقیم کاهش یابد
-
از پوشش سقف دو لایه یا عایق‌دار استفاده کنید
-
در ساعات گرم روز، فعالیت‌های استرس‌زا مثل واکسیناسیون و جابه‌جایی را متوقف کنید
-
ژنراتور برق اضطراری برای مواقع قطعی برق حتماً فراهم شود
نقش تجهیزات مرغداری استاندارد در کاهش تلفات
تجهیزات باکیفیت، سرمایه نیستند؛ بلکه ضمانت بقا و بهره‌وری گله‌اند. مهم‌ترین تجهیزات تأثیرگذار در فصل گرما عبارت‌اند از:
-
فن تهویه پرقدرت
-
پد خنک‌کننده سلولزی
-
مه پاش ضدزنگ
-
ترموستات دیجیتال
-
آبخوری نیپل با جریان خنک
-
دان‌خوری اتوماتیک سبک‌ساز
آموزش نیروی انسانی، حلقه آخر زنجیره مدیریت گرما
حتی بهترین تجهیزات هم بدون نیروی انسانی آموزش‌دیده بی فایده اند. در فصل گرما:
-
پرسنل باید علائم استرس گرمایی در پرندگان را بشناسند
-
تیم مرغداری باید توانایی واکنش سریع به قطع برق یا خرابی تجهیزات را داشته باشد
-
ثبت منظم دما، رطوبت، میزان مصرف آب و خوراک در طول روز، الزامی است
نتیجه‌گیری: پیشگیری بهتر از درمان است
با توجه به پیامدهای خطرناک گرمازدگی در طیور، اهمیت پیشگیری و آمادگی در فصل گرم دوچندان می‌شود. استفاده از تجهیزات مرغداری مناسب، تغذیه اصولی، تهویه قوی و آموزش مستمر پرسنل، راهکارهایی کلیدی برای حفظ سلامت گله و جلوگیری از تلفات است. اگر هنوز سالن خود را برای تابستان آماده نکرده اید، امروز بهترین زمان برای اقدام است.
پیشنهاد ویژه:
اگر به دنبال خرید یا ارتقای تجهیزات مرغداری هستید، کارشناسان تجهیزات مرغداری آرین آماده اند تا بهترین مشاوره و محصولات را متناسب با شرایط اقلیمی و ظرفیت سالن شما ارائه دهند.
